17 Απριλίου 2023

Κοιλιοκάκη: Συμπτώματα, Διάγνωση και Πλάνο Διατροφής

Μοιράσου το άρθρο:

Email Facebook Pinterest LinkedIn X (Twitter)

Μάθε τι είναι η κοιλιοκάκη, ποια συμπτώματα έχει στους ενήλικες, πως γίνεται η διάγνωση και πως η σωστή διατροφή με τις κατάλληλες τροφές θα σε βοηθήσει + ενα πρόγραμμα διατροφής.

Γράφει η Μαρία Μαντζώρου, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Μυτιλήνη

Τι είναι η κοιλιοκάκη;

Η κοιλιοκάκη, ή αλλιώς δυσανεξία στη γλουτένη, είναι μια αυτοάνοση νόσος του πεπτικού και του ανοσοποιητικού, όπου βλάπτεται το λεπτό έντερο, με καταστροφή των εντερικών μικρολαχνών.

Η νόσος της κοιλιοκάκης εμφανίζεται σε άτομα με γενετική προδιάθεση, και για το λόγο αυτό συγγενείς πρώτου βαθμού ατόμων που έχουν κοιλιοκάκη θα πρέπει να ελέγχονται, εφόσον υπάρχει 1 πιθανότητα στις 10 να νοσήσουν. Μάλιστα, 1 στους 100 ενήλικες πάσχει από κοιλιοκάκη.

Στην κοιλιοκάκη, ανοσολογική αντίδραση εναντίον του εντερικού αυλού προκαλείται από την κατανάλωση τροφών που περιέχουν την πρωτεΐνη γλουτένη (σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και τα προϊόντα τους).

Η νόσος μπορεί να πυροδοτηθεί σε οποιαδήποτε ηλικία και η μοναδική αντιμετώπιση είναι η εφόρου ζωής αποφυγή της γλουτένης.

Η κοιλιοκάκη, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνια πεπτικά προβλήματα και επηρεάζει αρνητικά την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών, λόγω της καταστροφής του εντερικού αυλού.

Επιπλέον, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της κοιλιοκάκης, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως είναι η υποθρεψία, η υπογονιμότητα, η πρόωρη οστεοπενία και οστεοπόρωση, η αναιμία, η δυσανεξία στη λακτόζη, νευρολογικές παθήσεις, ελλείψεις θρεπτικών συστατικών, καρδιαγγειακές νόσους, και καρκίνο.

Επιπροσθέτως, άτομα με κοιλιοκάκη βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν και άλλα αυτοάνοσα νοσήματα.

Συμπτώματα κοιλιοκάκης

Τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης στους ενήλικες είναι εντερικά, αλλά και εξωεντερικά.

Τα εντερικά συμπτώματα κοιλιοκάκης είναι:

φούσκωμα
μετεωρισμός
χρόνια διάρροια
στεατόρροια
δυσκοιλιότητα
δυσανοχή στη λακτόζη λόγω καταστροφής των μικρολαχνών
ναυτία και εμετός
κοιλιακό άλγος

Εξωεντερικά συμπτώματα της κοιλιοκάκης στους ενήλικες είναι:

ερπητοειδής δερματίτιδα
κόπωση
πόνος στις αρθρώσεις
προβλήματα ψυχικής υγείας, πχ. κατάθλιψη, αγχώδης διαταραχή
υπογονιμότητα στις γυναίκες, καθυστερημένη εμμηναρχή και αποβολές
άφθες, ξηροστομία ή κόκκινη, λεία, γυαλιστερή γλώσσα

Τα συμπτώματα απο την κοιλιοκάκη φεύγουν μετά από διατροφή χωρίς γλουτένη, όμως επανέρχονται με την κατανάλωση έστω και μικρής ποσότητας γλουτένης.

Πως γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης γίνεται λαμβάνοντας υπόψιν το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, τα εντερικά και εξωεντερικά συμπτώματα (γίνεται αποκλεισμός λειτουργικών νόσων όπως Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου και δυσανοχής στη λακτόζη), καθώς και με εξετάσεις αίματος και βιοψία.

Εξετάσεις αίματος για την κοιλιοκάκη

Μέσω των εξετάσεων αίματος γίνεται προσδιορισμός της ανοσοσφαιρίνης Α και της ιστικής τρανσγλουταμινάσης (anti-tTG). Επιπλέον, μπορούν να προσδιοριστούν αντισώματα ενδομυίου και αντισώματα Απαμινωμένης Γλιαδίνης.

Επιπλέον διενεργείται και βιοψία του βλενογόννου του δωδεκαδακτύλου για παρουσία αλλοιώσεων τυπικών για τη νόσο. Σε περίπτωση ερπητοειδούς δερματίτιδας μπορεί να γίνει βιοψία του δέρματος.

Τέλος, μπορεί να γίνει και γενετική ανάλυση σε άτομα με συμπτώματα για τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για την κοιλιοκάκη.

Για τις εξετάσεις αίματος στη κοιλιοκάκη και τη βιοψία θα πρέπει το άτομο να συνεχίσει να καταναλώνει γλουτένη στη διατροφή του.

Αντιμετώπιση και θεραπεία: Ποιες τροφές επιτρέπονται, ποιες όχι;

Η μοναδική μέχρι τώρα αντιμετώπιση της κοιλιοκάκης στους ενήλικες είναι η δίαιτα χωρίς γλουτένη. Αποκλείονται από τη διατροφή τρόφιμα που περιέχουν ή παράγονται ή υπάρχει πιθανότητα να περιέχουν έστω και ίχνη από σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και γλουτένη ως συστατικό.

Θα πρέπει το άτομο με κοιλιοκάκη να είναι ιδιαίτερα προσεκτικό στο να διαβάζει τις ετικέτες τροφίμων, να χρησιμοποιεί διαφορετικά σκεύη από την υπόλοιπη οικογένεια, να ενημερώνει φίλους και εστιατόρια ότι έχει κοιλιοκάκη για να γίνουν οι απαιτούμενες αλλαγές και να δοθεί η πρέπουσα προσοχή στην προετοιμασία των γευμάτων για την αντιμετώπισή της.

Υπάρχουν εταιρείες τροφίμων που ειδικεύονται στα τρόφιμα χωρίς γλουτένη, ενώ άλλες πλέον έχουν ειδικές σειρές με προϊόντα χωρίς γλουτένη. Τέτοια προϊόντα συνήθως είναι άλευρα, ψωμί, κράκερ, κριτσίνια, μπισκότα, κέικ, βάσεις πίτσας, ζυμαρικά κ.α.

Τα προϊόντα που είναι ειδικά φτιαγμένα χωρίς γλουτένη για άτομα με κοιλιοκάκη αναγράφουν πάνω τη σχετική φράση ή/και έχουν το σχετικό λογότυπο. Επιπλέον, σε περίπτωση κινδύνου επιμόλυνσης, οι εταιρείες τροφίμων υποχρεούνται να το αναγράφουν. Συστήνεται κατα την θεραπεία η αποφυγή κατανάλωσης τροφίμων που δεν είναι σίγουρο αν περιέχουν ή όχι γλουτένη ή ίχνη της.

Λόγω της επίδρασης της κοιλιοκάκης στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών συστήνεται η συμπληρωματική χορήγηση Ασβεστίου και βιταμίνης D, καθώς και όσων θρεπτικών συστατικών βρίσκονται σε έλλειψη στον οργανισμό.

Καλές τροφές και τροφές που απαγορεύονται αν έχεις κοιλιοκάκη

Παρακάτω παρουσιάζονται τα τρόφιμα που θα πρέπει να αποφύγει, να προσέξει και να επιλέξει ένα άτομο με κοιλιοκάκη.

	Ασφαλή	Επικίνδυνα	Απαγορευμένα
Δημητριακά και όσπρια	Αμάρανθος, κινόα, ταπιόκα, teff, yucca, κεχρί, φαγόπυρο, σόργο, ρίζα τάρο, αραρούτι, ρύζι, καλαμπόκι, κάστανα, πατάτες, χαρούπια, όσπρια, σόγια & άλευρά τους	Νιφάδες καλαμποκιού, Πατατάκια Διογκωμένο ρύζι πρωινού Βρώμη*	Σιταρι, κριθαρι, σικαλη, βρώμη, καμουτ, σπελτ (ντίνκελ/ φάρο), triticale, φαρινα, durum, κους κους, σιμιγδαλι, ζέα, σεμολίνα, βύνη (malt), βυνοποιημένο κριθάρι Δημητριακά πρωινού, μούσλι, ζύμες, πίτες, πίτσα, αρτοσκευάσματα, κράκερ, κέικ, γλυκά, τούρτες, τάρτες, ζυμαρικά, ψωμί από απαγορευμένα άλευρα Mίγματα για noodles
Φρούτα	Φρούτα φρέσκα και κατεψυγμένα, φρούτα σε σιρόπι, αποξηραμένα φρούτα	Σακχαρόπηκτα φρούτα	Ξηρά φρούτα με επικάλυψη αλεύρου, χυμοί φρούτων με πρόσθετες ίνες
Λαχανικά	Λαχανικά φρέσκα και καταψυγμένα Λαχανικά σε λάδι και κονσέρβες	Έτοιμα φαγητά με λαχανικά με πυκνωτικά μέσα	Μίγματα λαχανικών με δημητριακά ή σιτάρι
Γαλακτοκομικά	Γάλα Ορός γάλακτος Γιαούρτι Κρέμα Φρέσκο τυρί	Τετηγμένα τυριά Τυρί σε φέτες Τυρί με επικάλυψη μούχλας Γιαούρτι με φρούτα Κρέμα σαντιγί Προπαρασκευασμένα ροφήματα/ κρέμες με βάση το γάλα	Έτοιμο γιαούρτι με δημητριακά Βύνη (hemo)
Κρέας και προιόντα	Όλα τα φρέσκα, κατεψυγμένα και καπνιστά κρέατα, ψάρια, πουλερικά και αυγά	Λουκάνικα και αλλαντικά Προπαρασκευασμένα φαγητά με βάση το κρέας ή ψάρι Κρέατα σε κονσέρβα Σάλτσες με βάση το κρέας ή ψάρι	Παναρισμένα κρέατα και ψάρια, μεγειρεμένα με αλεύρι, σάλτσες κρεάτων
Λίπη	Έλαια, λίπη Ξηροί καρποί (ωμοί), σουσάμι, σπόροι και τα άλευρά τους	Έτοιμες σάλτσες, κύβοι	Μπεσαμέλ, σάλτσες
Ποτά	Αναψυκτικά, τσάι, καφές κρασί, σαμπάνια, μπράντι, ρούμι, τεκίλα	Σιρόπια για ποτά, μίγμα στιγμιαίας σοκολάτας	Μπύρα, ουίσκι, βότκα, τζιν, στιγμιαίαος καφές, καφες από κριθάρι
Γλυκά	Ζάχαρη, μέλι, nutella, ορισμένα σιρόπια	Ζάχαρη άχνη, παγωτά, παγωμένα επιδόρπια, μαστίχες-καραμέλες-γλυφιτζούρια, σιρόπια για ποτά και παγωτά, στιγμιαία ροφήματα σοκολάτας, κακομάζα, κακάο	Μπισκότα, σοκολάτα με δημητριακά, merenda, μάφινς, κρέπες, κράκερ, μπάρες δημητριακών
Διάφορα	Βότανα και μπαχαρικά Πρόσθετα τροφίμων που δεν προέρχονται από τα απαγορευμένα δημητριακά	Έτοιμες σάλτσες, κύβοι ζωμού, μίγματα βοτάνων, καρυκεύματα dressing σαλάτας, σάλτσα σόγιας, baking powder, μαγιά, μαγιά μπύρας Καλλυντικά, φάρμακα και συμπληρώματα	Προζύμι

* Η βρώμη δεν περιέχει γλουτένη, αλλά αβενίνη, μια πρωτεΐνη που μοιάζει με την γλουτένη. Τις περισσότερες φορές άτομα με κοιλιοκάκη μπορούν να καταναλώσουν βρώμη, αλλά η αβενίνη μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα σε ορισμένους ασθενείς. Η κατανάλωση της γίνεται έπειτα από συνεννόηση με ιατρό, Θα πρέπει να αναγράφεται ότι είναι χωρίς γλουτένη, για αποφυγή επιμόλυνσης.

Ενδεικτικό ημερήσιο διαιτολόγιο για όσους έχουν κοιλιοκάκη

Ακολουθεί ενα ενδεικτικό ημερήσιο πλάνο διατροφής για πάσχοντες απο κοιλιοκάκη.

Πρωινό: Ψωμί χωρίς γλουτένη με φυστικοβούτυρο και μπανάνα

Δεκατιανό: 1 αυγό και στικς αγγουριού και καρότου και 2 κράκερ χωρίς γλουτένη

Μεσημεριανό: Σαλάτα και 1 μερίδα κοτόπουλο ψητό και πατάτες ψητές

Απογευματινό: Γιαούρτι με μέλι και καρύδια και φρούτο εποχής

Βραδινό: Σαλάτα και σπιτική πίτσα με λαχανικά και τυριά, με βάση από αλεύρι χωρίς γλουτένη

Προσοχή λοιπόν στα συμπτώματα της κοιλιοκάκης, φροντίστε να κάνετε έγκαιρα τη σωστή διάγνωση για να την αντιμετωπίσετε και ακολουθήστε πιστά το προγραμμα διατροφής που θα σας συστήσει ο διαιτολόγος σας.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: Βρώμη: Οφέλη, διατροφική αξία, θερμίδες και ιδιότητες

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram