4 Νοεμβρίου 2022

Η σωστή διατροφή κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας

Μοιράσου το άρθρο:

Email Facebook Pinterest LinkedIn X (Twitter)

Ο ρόλος της διατροφής είναι σημαντικός τόσο κατά την πρόληψη, όσο και κατά την αντιμετώπιση του καρκίνου.

Συγκεκριμένα, η υποθρεψία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την εξέλιξη της νόσου και την επιβίωση των ασθενών. Μελέτες έχουν δείξει ότι η απώλεια βάρους στον καρκίνο σχετίζεται με χειρότερη πρόγνωση, κακή ποιότητα ζωής, αυξημένες παρενέργειες που σχετίζονται με τη θεραπεία και μειωμένη ανταπόκριση στη χημειοθεραπεία.

Γράφει η Μαρία Μαντζώρου, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Μυτιλήνη

Η απώλεια βάρους μπορεί να επέλθει είτε λόγω αυξημένων ενεργειακών απαιτήσεων, χαμηλής πρόσληψης ενέργειας ή μειωμένης απορρόφησης θρεπτικών συστατικών. Σε ασθενείς με καρκίνο, η υποθρεψία μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες, όπως η γαστρεντερική απόφραξη λόγω του όγκου που επηρεάζει αρνητικά την πρόσληψη τροφής και την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.

Κατά τη διάρκεια των χημειοθεραπειών, οι παρενέργειες που σχετίζονται με την κατανάλωση φαγητού, όπως χαμηλή όρεξη, πρώιμος κορεσμός, ναυτία και/ή έμετος, στοματική και εντερική βλεννογονίτιδα με δυσφαγία, διάρροια, αιμορροϊδοπάθεια και αλλαγές όσφρησης και γεύσης μπορεί όχι μόνο να επηρεάσουν τη συνολική ενεργειακή πρόσληψη, αλλά και την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών, επηρεάζοντας αρνητικά την κατάσταση θρέψης.

Η έμφαση στη διατροφή κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας έχει ως σκοπό τη βελτίωση ή τη διατήρηση της κατάστασης θρέψης, τη μείωση την φλεγμονής και των παρενεργειών, και την αύξηση των επιπέδων ενέργειας.

Τι θα πρέπει να προσέξει ο ασθενής στη διατροφή του κατά τη διάρκεια των χημειοθεραπειών;

Κατά τη διάρκεια των θεραπειών, λόγω της επίδρασης στο ανοσοποιητικό είναι σημαντική η αυστηρή τήρηση των κανόνων υγιεινής και διαχείρισης τροφίμων, με αποφυγή ωμών κρεάτων, αλλαντικών και επεξεργασμένων κρεάτων και αυγών, αποφυγή μη παστεριωμένων γαλακτοκομικών και γαλακτοκομικών προϊόντων, και έμφαση στο καλό πλύσιμο φρούτων και λαχανικών.

Υπάρχουν ορισμένες αλληλεπιδράσεις τροφών-φαρμάκων, και για το λόγο αυτό συστήνεται η αποφυγή ορισμένων τροφίμων, όπως το grapefruit, το οποίο αλληλεπιδρά με πληθώρα φαρμάκων.

Το αλκοόλ επίσης μπορεί είτε να αυξήσει, είτε να μειώσει την δράση των φαρμάκων, με αποτέλεσμα να γίνουν από τοξικά για τον οργανισμό, έως και μη λειτουργικά. Μάλιστα, η χρήση αλκοόλ σε συνδυασμό με φάρμακα μπορεί να επιφέρει έντονες παρενέργειες του φαρμάκου, όπως τάση για έμετο, υπνηλία, ανώμαλη συμπεριφορά, πονοκέφαλο και απώλεια συντονισμού, ενώ μπορεί ακόμα να οδηγήσει σε καρδιακά προβλήματα, εσωτερική αιμορραγία, ηπατική βλάβη και προβλήματα αναπνοής.

Συστήνεται και η αποφυγή συμπληρωμάτων διατροφής από εκχυλίσματα τροφίμων. Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής γενικότερα θα πρέπει να γίνει ύστερα από συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό, εφόσον χρειάζεται.

Σε ποια τρόφιμα θα πρέπει να δώσει έμφαση ο ασθενής;

Η διατροφή κατά τη διάρκεια μιας χημειοθεραπείας συστήνεται να είναι μια πλήρης και ισορροπημένη διατροφή, για να παρέχονται στο σώμα (και στα βακτήρια του εντέρου) όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού και του ανοσοποιητικού, και την αποφυγή του καταβολισμού και της μείωσης της μυϊκής μάζας.

Συστήνεται να δίνεται έμφαση σε φρούτα και λαχανικά, σε προϊόντα ολικής άλεσης, σε πηγές πρωτεΐνης (πχ. ψάρι, κοτόπουλο, κρέας, όσπρια, γαλακτοκομικά) και τρόφιμα-πηγές ακόρεστων λιπαρών (εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, αβοκάντο, ξηροί καρποί και σπόροι, λιπαρό ψάρι).

Δηλαδή, δεν υπάρχουν ιδιαίτεροι περιορισμοί στην διατροφή κατά τη χημειοθεραπεία, όμως ορισμένες προσαρμογές πρέπει να γίνουν, ανάλογα με τις παρενέργειες της θεραπείας. Κοινές παρενέργειες είναι η ναυτία και ο εμετός, έλλειψη όρεξης και πρόωρος κορεσμός, ξηροστομία και δυσκοιλιότητα ή διάρροια.

Ο διαιτολόγος-διατροφολόγος θα κάνει τις απαραίτητες συστάσεις για προσαρμογή της υφής των γευμάτων, της σύστασης των γευμάτων (πιο θερμιδικά πυκνά γεύματα), και την σύσταση για χρήση πόσιμων συμπληρωμάτων διατροφής εφόσον χρειάζεται, και ανάλογα με την κατάσταση θρέψης, τον τύπο του καρκίνου και την θεραπεία.

Επίσης, σημαντικό είναι ο ασθενής να τρώει φαγητό που απολαμβάνει, όταν νιώθει καλά, να έχει μαζί του στις θεραπείες ελαφριά αλλά θρεπτικά σνακ και υγρά, εφόσον επιτρέπεται, και να αποφεύγει τα βαριά και δύσπεπτα (πχ. τηγανητά ή πολύ λιπαρά) γεύματα και σνακ.

Επιπροσθέτως, η αγορά και οργάνωση των γευμάτων και σνακ πριν την έναρξη των θεραπειών θα βοηθήσει στο να υπάρχει φαγητό έτοιμο για τις μέρες που ο ασθενής δεν νιώθει καλά για να μαγειρέψει ή να ετοιμάσει φαγητό.

Συμπερασματικά, εκτός και αν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις μεταξύ τροφίμων και φαρμάκων, η διατροφή του ασθενούς κατά τη διάρκεια των χημειοθεραπειών θα πρέπει να είναι μια πλήρης υγιεινή διατροφή, χωρίς να αποκλείονται χωρίς λόγο ομάδες τροφίμων ή τρόφιμα. Στην περίπτωση παρενεργειών, η διατροφή θα πρέπει να προσαρμοστεί αναλόγως.

Κοινή Παρενέργεια	Προσαρμογή στη διατροφή
Έλλειψη όρεξης και πρόωρος κορεσμός	• Μικρά τακτικά γεύματα • Γεύματα εμπλουτισμένα με λιπαρά και πρωτεΐνη, όπως αβοκάντο, εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, βούτυρα ξηρών καρπών, γάλα, γιαούρτι, και τριμμένο τυρί • Αποφυγή κατανάλωσης υγρών αμέσως πριν ή/και μαζί με τα γεύματα
Δυσκοιλιότητα	• Ρουτίνα στα γεύματα • Επαρκής κατανάλωση υγρών (8-10 ποτήρια ημερησίως) • Προτίμηση προϊόντων πλούσιων σε φυτικές ίνες, όπως προϊόντα ολικής άλεσης, φρούτων, λαχανικών, ξηρών καρπών και οσπρίων • Κατανάλωση γιαουρτιού • Αποφυγή αεριούχων ροφημάτων • Χρήση συμπληρωμάτων φυτικών ινών ή καθαρτικών μετά από συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό
Διάρροια	• Αποφυγή τροφίμων υψηλών σε φυτικές ίνες, όπως προϊόντα ολικής άλεσης και αποξηραμένα φρούτα • Μικρά τακτικά γεύματα • Επαρκής κατανάλωση υγρών (8-10 ποτήρια ημερησίως), συμπεριλαμβανομένων ζωμού και σούπας με αλάτι • Έμφαση σε προϊόντα με διαλυτές φυτικές ίνες όπως μήλο, μπανάνα, βρώμη, ρύζι • Σταδιακή επανεισαγωγή φυτικών ινών • Αποφυγή λιπαρών και τηγανητών φαγητών, υπερκατανάλωσης γάλακτος (<2 ποτήρια την ημέρα), τσίχλας και καραμέλας χωρίς ζάχαρη • Επικοινωνία με θεράποντα ιατρό για αγωγή με αντιδιαρροϊκά φάρμακα
Ξηροστομία	• Επαρκής κατανάλωση υγρών (8-10 ποτήρια ημερησίως) • Καλό μάσημα της τροφής, σε μικρές μπουκιές • Προτίμηση σε μαλακές, υγρές τροφές πχ. σούπες, μαγειρευτά και σάλτσες, γρανίτες, smoothies, γιαούρτι • Χρήση καραμέλας και τσίχλας για παραγωγή σάλιου • Χρήση στοματικού διαλύματος από 1 λίτρο νερό, 1 κ.γ. αλάτι και 1 κ.γ. σόδα • Αποφυγή εμπορικών στοματικών διαλυμάτων, αλκοολούχων και όξινων ροφημάτων και καπνίσματος
Ναυτία	• Μικρά τακτικά γεύματα • Έμφαση σε ξηρά τρόφιμα όπως φρυγανιές, κράκερ, δημητριακά και κριτσίνια • Έμφαση σε ελαφριά τρόφιμα, χωρίς έντονες μυρωδιές • Αποφυγή πικάντικων και λιπαρών τροφών • Χρήση μαξιλαριών όταν ο ασθενής ξαπλώνει για να είναι υψηλά το κεφάλι • Αποφυγή παραμονής την κουζίνα κατά το μαγείρεμα του φαγητού • Χρήση καραμέλας και τσίχλας για παραγωγή σάλιου
Αλλαγές στη γεύση	• Χρήση πλαστικών μαχαιροπίρουνων και γυάλινων ποτηριών • Χρήση λεμονιού ή ξυδιού στο φαγητό, και καραμέλας ή/και τσίχλας για βελτίωση γεύσης • Χρήση μπαχαρικών και αρωματικών τροφίμων και σαλτσών πχ. μουστάρδα, κέτσαπ, σάλτσα μπάρμπεκιου • Χρήση στοματικού διαλύματος (από 1 λίτρο νερό, 1 κ.γ. αλάτι και 1 κ.γ. σόδα) • Τακτικό πλύσιμο δοντιών • Σερβίρισμα τροφίμων σε θερμοκρασία δωματίου • Χρήση φρέσκων λαχανικών, παγωμένων φρούτων και μαριναρισμένων φαγητών